فاينمن

     ريچارد فليپ فاينمن[1] يکی از تاثير گذارترين فيزيک دان های قرن بيستم است . او متولد سال 1918 در نيويورک است . ليسانس خود را در 1939از دانشگاه M.I.T (انيستيتو تکنولوژی ماساچوست) و دکترايش را در 1942 از دانشگاه پرينستون دريافت کرد. پدر و مادرش يهودی بودند. گرچه خودش آموزش مذهبی نديده بود . در کودکی بيش تر تحت تاثير پدرش ملويل فاينمن[2] بود که طبع کنجکاو وی را تحت تاثير قرار داد ، هر چند که طبع شوخ و طنز او تحت تاثير مادرش که اين حس را ذره ذره در وجودش تزريق کرد، قرارداشت. در نوجوانی بسياری از روابط رياضی را بدون آنکه از وجودش اطلاع داشته باشد به دست آورد و به قول خودش او را برای حل بسياری از مسائل جعبه ابزار خاص خودش را داشت. او به سادگی می توانست محاسبات پيچيده را در ذهنش انجام دهد. او علاقه مند بود با افراد شرط بندی کند که هر مسئله ای را که آن ها بتوانند در 10 ثانيه مطرح کنند او در 60 ثانيه حل می کند و معمولا" هم برنده بود. يک نگاه اجمالی به زندگی نامه ی او شما را به حيرت وامی دارد که او کی وقت داشت   درباره ی فيزيک کار کند. او شخص سر زنده ای بود که دوست داشت با همکارانش شوخی کند، در ساعت 2 بامداد طبل بزند و هنر پيشگان لاس وگاس را تعقيب کند و در کل شخص اهل دلی بود.

   زمانی که در لوس آلاموس[3] برای ساخت بمب هسته ای فعاليت می کرد، در باز کردن گاوصندوق ها کاملا" شهرت داشت. گاهی او اشيا فوق العاده محرمانه ای را در گاوصندوق قفل شده ای جابه جا می کرد و يادداشتی به جای آن قرار می داد که آنها را به کشوی بالای ميز مجاور بازگردانده است البته اين شوخی ها گاهی باعث دلخوری و ترس صاحبان گاو صندوق ها می شد. جالب آن که در آمريکا کتابی[4] در مورد شوخی ها و جوک های او منتشر شد که يکی از پرفروش ترين کتاب های زمان خودش شد. نقل می کنند که او حتی در زمان مرگ نيز دست از شوخی بر نمی داشت، وقتی بالای سر او می آيند او می گويد: من دارم می ميرم! من دارم می ميرم! و بعد چشمکی هم می زند!

وی علی رغم شوخ طبعی، آدم رک و صريحی هم بود و به همين علت وقتی در 1986 فضا پيمای چلنجر منفجر شد و تعدادی فضا نورد کشته شدند. او را برای تحقيق   در مورد علت حادثه انتخاب کردند و در نهايت او در برنامه ای تلويزيونی نشان داد که واشر های اورينگ لاستيکی که در فضا پيما به کار رفته بود در نتيجه ی سرد شدن انعطاف پذيری خود را از دست داده بودند و تکان های شديد لحظه ی پرتاب فضا پيما عامل خرد شدن آنها شده است و در نتيجه سوخت نشت کرده و فضا پيما منفجر شده است.

       بزرگترین کار فاينمن باز بهنجارش و توسعه الکتروديناميک کوانتومی است. در حقيقت يکی از مشکلات الکتروديناميک کوانتومی بی نهايت هايی بود که در محاسبه ی جرم، بار و انرژي الکترون به وجود می آمد و نتايج اين محاسبات را نامفهوم می ساخت او مستقل از دو فيزيک دان ديگر ( جوليان شوينکر[5] و شين ايکيرو توموناگا[6] ) که روی اين مساله کار می کردند روشی برای باز بهنجارش نظريه الکتروديناميک کوانتومی ابداع کرد. در جريان اين کار يک روش نموداری مفيد و جديد خلق کرد که به نمودار های فاينمن معروف شد. او از اين نمودار ها برای رد يابی جملات مربوط به فرمول های طولانی و پيچيده خود استفاده کرد وی برای الکترون يک خط پر و برای فوتون يک خط زيگزاگ يا خط چين رسم کرد. به عنوان مثال اندر کنش دو الکترون که در آن الکترونها به مبادله فوتون مجازی می پردازند به صورت زير نمايش داده می شود.

برخورد دو الکترون و مبادله فوتون بين آنها

امروزه رهيافت او در مکانيک کوآنتومی به انتگرال مسير معروف است وبه طور گسترده در فيزيک کوآنتومی و بسياری از ديگر موضوعات فيزيک استفاده می شود. به همين خاطر در سال 1965 فاينمن، شوينکر و توموناگا به طور مشترک جايزه نوبل را دريافت کردند. همچنین او نظریه رياضی برای توضيح ابر شارگی هليوم مايع را ارائه داد. و علاوه بر آن يکی از بنيان گذاران علم نانو تکنولوژی بود.

فاينمن يک معلم فوق العاده بود. کار تدريس او بسيار جالب و همراه با نکات طنز ی بود که شنونده را خسته نمی کرد. معيار او در درک مفاهيم فيزيک، آموزش همان مفاهیم به دیگران بود. به اين خاطر در سال 1972 مدال   «اورستد» را برای تدريس عالی اش دريافت کرد. نتيجه ی بسياری از درس های او در کتاب سخنراني های فاينمن در فيزيک[7]در سه جلد جمع آوری شده است که کتابهای فوق العاده ای برای درک مفاهيم فيزيکی هستند. متاسفانه اين کتاب ها هنوز به فارسی برگردانده نشده است. شايد به اين دليل که حجم زيادی دارند واز نظر مالی نيز تضمين نشده اند. در يادداشتی که از او در کالتک[8] به دست آمده چنين نوشته شده است:

ابتدا معين کن چرا می خواهی دانشجويی موضوعی را ياد بگيرد و سپس تو از آنها چه می خواهی که بياموزند ؟ اين روش با عقل سليم کم و بيش به نتيجه می رسد.

و در نهايت او درپانزدهم فوريه سال 1988 در شهر لس آنجلس ديده از جهان فروبست.               محمد سياري زاده

	تمبرهايي كه به ياد بود او منتشر شد.

منابع :

1-     نظريه جهانشمول فيزيکی ، باری ياکر ، ترجمه دکتر پاشایی راد ، دکتر مدرس ، دکتر غفوری فرد .

2-   Richard Feynman, wikipedia encyclopedia (internt)

3-ريچارد فاينمن ، ترجمه علی رضا صدر حسينی ، ماهنامه اطلاعات علمی شماره 9تير1383

.[1]Richard Philips Feynman

[2].Melville Feynman

[3].Los Alamos

[4].Surly you're Joking , Mr Feynmen

[5]Julian Schwinger

[6].Shin-Ichiro Tomonaga

[7].The Feynmen Lecture on Physics

[8]Caltech